Rwa kulszowa – leczenie i profilaktyka bezwzględnie konieczne

Terminem rwa kulszowa (inaczej ischias, ischialgia, neuralgia nerwu kulszowego) określamy zespół objawów, które towarzyszą uciskowi i zapaleniu korzonków nerwu kulszowego. Rwa kulszowa bezwzględnie wymaga leczenia – niezwłocznie po wystąpieniu pierwszych dolegliwości. Zaniedbanie lub opóźnienie leczenia może skończyć się znacznym obniżeniem jakości życia z powodu bólu przewlekłego i problemów ze sprawnością. 

Rwa kulszowa nie jest przypadłością dotykającą jedynie ludzi współczesnych. To schorzenie towarzyszy ludzkości prawdopodobnie od zarania jej dziejów, a na pewno od starożytności, gdyż istnieje wiele źródeł pisanych sprzed wielu tysiącleci donoszących o objawach charakterystycznych dla rwy dotykającej nerw kulszowy i o metodach leczenia schorzenia. Choroba przez cały okres średniowiecza nazywana była ischialgią – od połączenia greckich słów, które oznaczają ból w okolicach biodra. W XVIII wieku nazywano ją też chorobą Cotungo – od nazwiska lekarza, który wprowadził ischialgię do medycyny. Dopiero w latach 30. XX w. powiązano ją z patologią krążka międzykręgowego w postaci przepukliny i wywołanego tym ucisku na korzenie nerwowe.

Rwa kulszowa może mieć charakter ostry, podostry lub przewlekły. Nie jest to przypadłość charakterystyczna dla seniorów, gdyż może pojawić się w każdym wieku i – niestety – w dużej części dotyczy osób w okresie ich największej wydolności fizycznej i umysłowej. Nie jest to też schorzenie występujące rzadko, gdyż szacuje się, że może dotykać nawet 40% społeczeństwa. 

Rwa kulszowa – co to takiego?

Rwa kulszowa jest zespołem objawów, które są skutkiem drażnienia lub ucisku korzeni nerwu kulszowego.

Charakterystyczny dla tego schorzenia jest ból: przenikliwy, ostry i promieniujący do pośladka oraz tylnej części nogi, sięgający stopy i palców. Potrafi być paraliżujący; pojawia się nagle lub stopniowo. Może nasilać się przy chodzeniu lub siedzeniu, kaszlu czy kichaniu; najdokuczliwszy bywa nocą. W postaci przewlekłej może poważnie utrudniać życie chorego. 

Ponieważ nerw kulszowy zawiera w sobie różne typy włókien: czuciowe, ruchowe, a także włókna autonomiczne unerwiające gruczoły potowe i mięśnie naczyń krwionośnych, dlatego dolegliwości towarzyszące rwie nie ograniczają się tylko do odczuwania bólu, ale dotyczą również prawidłowej pracy mięśni kończyny dolnej oraz naczyń krwionośnych. Stąd rwie kulszowej mogą towarzyszyć inne objawy, które niosą też informację o postępującym uszkodzeniu nerwu kulszowego, takie jak:

• mrowienie;
• zanik czucia;
• problemy z poruszaniem się;
• paraliż;
• uczucie zimna. 

Objawy, które pojawiają się przy dużym ucisku nerwu kulszowego i sygnalizują porażenie i uszkodzenie nerwu, to:

• problem ze staniem na palcach – przyczyną jest niedowład tylnej części łydki;
• opadanie stopy i dużego palca podczas chodzenia – wskazuje na niedowład mięśni przedniej i bocznej części łydki. 

Rwa kulszowa – ucisk i zapalenie korzonków nerwu kulszowego 

Przyczyną rwy kulszowej jest ucisk i zapalenie dolnych korzonków lędźwiowych. Korzonki te są delikatnymi zakończeniami nerwów, które znajdują się w kręgosłupie w odcinku lędźwiowym. Wychodząc z kręgosłupa, splatają się i tworzą nerwy, które unerwiają nogę. Jednym z nich jest nerw kulszowy – największy nerw w ciele człowieka. Nerw ten tworzony jest przez 4-5 różnych korzeni nerwowych znajdujących się w kręgosłupie lędźwiowym oraz w kości krzyżowej. Tworzą one tzw. splot krzyżowy. 

Nerw kulszowy ma więc swój początek w obszarze miednicy. Wychodzi z niej do nogi pod mięśniem gruszkowatym, który poprzecznie przecina pośladek, i kieruje się w dół po tylnej powierzchni kończyny. Biegnie jedną grubą nicią aż do kolana, gdzie rozgałęzia się na nerw strzałkowy wspólny oraz nerw piszczelowy. Nerw strzałkowy w dalszym swoim przebiegu – na wysokości około połowy łydki – ulega rozwidleniu na nerw strzałkowy głęboki i nerw strzałkowy powierzchniowy. 

Nerw kulszowy i jego odgałęzienia unerwiają zatem duży obszar. Dlatego też ból w rwie kulszowej może być odczuwany jako ból na dole pleców (potocznie zwany „rwaniem/zapaleniem korzonków”), promenujący do pośladka i całej nogi – aż do palców. 

Co powoduje ból w rwie kulszowej?

Atak rwy kulszowej może być wynikiem: nieodpowiedniego trybu życia, który prowadzi do zwyrodnień kręgosłupa, nieprawidłowej aktywności fizycznej i przeciążenia pracą zawodową. Za główną przyczynę rwy kulszowej uznaje się proces chorobowy, jaki toczy się w krążku międzykręgowym. Ponieważ patologie krążka międzykręgowego związane są często z siedzącym stylem życia i przeciążeniami fizycznymi, dlatego też współcześnie notuje się wzrost liczby przypadków rwy kulszowej. 

Charakterystyczne jest, że u co 6. osoby dotkniętej rwą kulszową, bóle korzeni nerwowych poprzedzone są bólami w dole pleców (bóle krzyża). 

Źródłami bólu charakterystycznego dla rwy kulszowej mogą być:

• odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa, w którym znajdują się korzonki nerwu kulszowego – to najczęstsza przyczyna rwy kulszowej, związana m.in. ze zwyrodnieniem kręgosłupa; odczuwa się wówczas ból na dole pleców spowodowany przez przepukliny kręgosłupa: na poziomie L5 S1 lub na poziomie L4 L5;
• mięsień gruszkowaty – przyczyną jest tutaj jednak patologia samego mięśnia, który może powodować ucisk na mięsień kulszowy, a nie nieprawidłowość dotykająca bezpośrednio nerw (dlatego różnicuje się rwę kulszową i rwę gruszkowatą);
• nowotwór;
• krwiak, który powstał po operacji lub urazie w obrębie bioder.

Diagnostyka różnicowa – klucz do sukcesu w leczeniu rwy kulszowej

Nie u wszystkich osób dotkniętych ischialgią ujawniają się wszystkie symptomy i nie zawsze w takim samym stopniu. Wiele zależy od tego, jak szybko podejmie się leczenie i jak trafnie dobierze się metodę terapeutyczną. Z tego powodu diagnostyka rwy powinna być bardzo precyzyjna. Jest to konieczne, gdyż ból na dole pleców jest objawem charakterystycznym dla wielu jednostek chorobowych. 

W postawieniu prawidłowego rozpoznania pomaga diagnostyka różnicowa. Dzięki niej można odróżnić m.in. rwę kulszową od rwy udowej. Lokalizacja objawów na tylnej powierzchni uda wskazuje na rwę kulszową; jeśli ból dotyczy przedniej części uda – wynika z ucisku nerwu udowego a nie kulszowego. Podobnie różnicuje się rwę kulszową wynikającą z ucisku i zapalenia korzeni nerwowych z podobnymi dolegliwościami wywołanymi uciskiem, jaki na nerw kulszowy w pośladku wywiera dotknięty patologią mięsień gruszkowaty. 

W diagnozowaniu rwy kulszowej wykorzystuje się:

• wywiad medyczny z badaniem fizykalnym, które obejmuje ocenę wyglądu i tkliwości rejonów unerwianych przez nerw kulszowy; lekarz bada siłę mięśni i odruchy w dolnej połowie ciała (m.in. odruch kolanowy, objaw Lasegue’a);
• diagnostykę obrazową – tradycyjne zdjęcia RTG w różnych pozycjach (spoczynkowe i czynnościowe), tomografię komputerową, rezonans magnetyczny.

Leczenie rwy kulszowej – czas i rehabilitacja to klucze do sukcesu

Zaniedbanie leczenia lub zbyt późne jego podjęcie po ataku rwy kulszowej ogranicza dobór metody terapeutycznej lub powoduje, że leczenie może nie być skuteczne. Dlatego trzeba je podjąć najszybciej, jak to możliwe. 

Nieodłącznym elementem leczenia jest ruch, dlatego zawsze konieczne jest włączenie do terapii odpowiednich ćwiczeń usprawniających. Jednak z w fazie ostrej konieczne jest przestrzeganie reżimu spoczynkowego i takie ułożenie ciała, które powoduje, że ból nie jest dokuczliwy. 

W leczeniu rwy kulszowej wykorzystuje się metody zachowawcze lub operacyjne:

• leczenie farmakologiczne – stosowane są leki przeciwbólowe i przeciwzapalne dostępne bez recepty lub przepisywane według wskazań lekarskich, podawane doustnie lub w zastrzykach;
• metody operacyjne – stosowane w trybie pilnym u pacjentów, u których – oprócz ostrego bólu – notuje się niedowłady, zatrzymanie moczu, brak czucia lub stwierdzono ropień czy niestabilne złamanie kręgosłupa;
• fizykoterapia – stosowana coraz częściej, wykorzystuje metody nieinwazyjne, pomaga w przywracaniu sprawności mięśni i zwiększeniu ich siły oraz pobudza krążenie, dzięki czemu wspomaga regenerację uszkodzeń nerwu poprzez odżywienie, dotlenienie tkanek i usunięcie z nich nagromadzonych toksyn;
• fonowanie (terapia wibroakustyczna) – to nowoczesne, wielokierunkowe działanie, w którym poprzez falę wibroakustyczną działa się bezpośrednio na przyczynę rwy i źródło bólu (ucisk na korzenie nerwowe spowodowany patologią krążka międzykręgowego) oraz łagodzi i likwiduje objawy ischialgii, a także wspomaga regenerację uszkodzeń.

Fonowanie (terapia wibroakustyczna) – nowoczesne leczenie i profilaktyka rwy kulszowej  

Terapia wibroakustyczna (fonowanie) opiera się na spostrzeżeniu, że w organizmie cały czas w sposób naturalny powstają mikrowibracje, dzięki którym komórki i tkanki są sprawnie odżywiane, dotleniane i oczyszczane z toksyn. Zatem dostarczając do ustroju mikrowibracje urządzeniem Vitafon, wspomaga się naturalny biopotencjał tkanek i chroni przed powstaniem patologii. 

Fonowanie pomaga w istniejącej rwie kulszowej – na wielu poziomach, ponieważ działa niczym mikomasaż na każdą komórkę i dzięki temu:

• usprawnia przewodnictwo nerwowe;
• poprawia działanie mięśni.

Terapia wibroakustyczna działa w przypadku rwy kulszowej kompleksowo, od pierwszego zabiegu, ponieważ:

• usprawnia krążenie – dzięki temu poprawia stan krążków międzykręgowych i tkanek dotkniętych porażeniem nerwu kulszowego;
• likwiduje skurcze i niesprawność mięśni charakterystyczne dla ischialgii;
• wspomaga regenerację tkanek po urazach lub zabiegach operacyjnych;
• działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo – dzięki temu może zastępować lub wspomagać terapię farmakologiczną, a tym samym chronić chorego przed niepożądanymi skutkami stosowania leków lub zastrzyków i przed wystąpieniem niebezpiecznych interakcji z zażywanymi już lekami.
• przynosi ulgę w stanach ostrych, urazowych – już po pierwszym zabiegu.

Fonowanie stanowi również dobrą metodę profilaktyki neuralgii nerwu kulszowego, ponieważ:

• poprzez odpowiednie ukrwienie krążka międzykręgowego zabezpiecza przed rozwojem jego patologii, które powodują ból w dole pleców z powodu ucisku na korzenie nerwowe;
• chroni przed kolejnym epizodem rwy kulszowej – to bardzo ważne, gdyż ischialgia lubi wracać: może wystąpić ponownie w dowolnym etapie życia aż u 75% osób, u których już raz się pojawiła; 
• zabezpiecza przed koniecznością stosowania inwazyjnych metod leczniczych. 

Wykorzystanie do terapii wibroakustycznej urządzenia Fonovit oznacza najwyższy komfort i wygodę dla użytkownika, ponieważ:

• zabiegi fonowania można przeprowadzać w domu i o dowolnej porze;
• istnieją jedynie minimalne przeciwwskazania, które najczęściej wykluczają stosowanie także i innych zabiegów fizjoterapeutycznych;
• nie ma ograniczeń wiekowych ani czasu użytkowania dla fonowania.